4μηνών-1 έτους
Αρχικά, συναντούμε τα Συστημικόπουλα από 4 μηνών μέχρι και ενός έτους. Σε αυτό το ηλικιακό στάδιο, τα βρέφη προσπαθούν να κατανοήσουν έννοιες του περιβάλλοντος. Στο στάδιο αυτό, αναπτύσσονται σωματικές δεξιότητες, οι οποίες τους είναι πρωτόγνωρες. Σαφέστερα, προσπαθούν να στηρίξουν το κεφάλι, βάζουν δύναμη στα χέρια όταν βρίσκονται μπρούμυτα, ανοιγοκλείνουν τα χέρια και προσπαθούν να πιάσουν αντικείμενα και τις περισσότερες φορές να τα φέρουν στο στόμα.
Μέχρι το ένα τους έτος συνήθως έχουν κατακτήσει πολλές δεξιότητες, όπως το να σταθούν και να στηρίζουν όλο το βάρος στα πόδια. Το να καταφέρουν να φτάσουν αντικείμενα και να τα μεταφέρουν από το ένα χέρι στο άλλο, είναι μία από τις δεξιότητες, η οποία συμβάλλει στην ανάπτυξη της αυτοεικόνας των παιδιών.
Ο Σχεδιασμός των δράσεων και δραστηριοτήτων γίνεται πάντα με άξονα τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και την εξελικτική τους διαδικασία. Μικρές και μεγάλες μπάλες γυμναστικής, αφρολέξ σε διάφορα σχήματα βοηθούν στη σωματική άσκηση, με στόχο τη σωματική και συνάμα την πνευματική ενδυνάμωση. Παράλληλα, μέσα από την ενασχόλησή τους με φυσικά υλικά (φρούτα, ζελέ, γιαούρτι, λαχανικά κλπ) πολτοποιημένα ή σε στερεή μορφή, μέσω παιγνιωδών διαδικασιών, καλλιεργούν και εξελίσσουν τις αισθήσεις τους. Η όραση, η γεύση, η αφή, η όσφρηση και η ακοή σε συνδυασμό με το στάδιο ανάπτυξης κάθε παιδιού, προάγουν την επεξεργασία, την ανακάλυψη, την επίλυση προβλημάτων, τη δοκιμή, τη φαντασία, τη συγκέντρωση, τη μνήμη, την ολοκλήρωση και εν τέλει την επιτυχία. Ομολογουμένως, η διαδικασία επεξεργασίας ενός υλικού και οι άπειρες μετατροπές και δυνατότητές του, εξελίσσουν τον τρόπο σκέψης και το μυαλό ενός παιδιού.
Μέσα από αυτές και άλλες πολλές δράσεις και δραστηριότητες, τα παιδιά ανακαλύπτουν πώς να μαθαίνουν και πώς να οικοδομούν τη γνώση. Ο ρόλος της ομάδας των παιδαγωγών, είναι να ενθαρρύνει και να υποστηρίζει τον διαφορετικό τρόπο, τον χρόνο και ρυθμό που χρειάζεται κάθε μαθητής/τρια για να εξελιχθεί, τόσο σε προσωπικό όσο και σε γνωσιακό επίπεδο. Άλλωστε όπως έλεγε και ο Γαλιλαίος «Δεν μπορείς να διδάξεις τίποτα στον άνθρωπο. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να τον βοηθήσεις να ανακαλύψει αυτό που έχει μέσα του».
1-2 ετών
Στην πορεία συναντούμε την ομάδα των Συστημικόπουλων από ενός έτους μέχρι και δύο ετών. Και σε αυτή τη φάση, ο πειραματισμός με φυσικά υλικά είναι πολύ σημαντικός, αφού τα παιδιά περνάνε σε έναν διαφορετικό τρόπο του πώς να αντιλαμβάνονται τα πράγματα και τα ερεθίσματα γύρω τους, με αποτέλεσμα να προσεγγίζουν διαφορετικά τη γνώση. Συγκεκριμένα, αυτό επιτυγχάνεται μέσω του Process Art, του Land Art, του Messy Play και άλλων εκπαιδευτικών εργαλείων, όπου ο σκοπός δεν είναι το εικαστικό αποτέλεσμα αλλά η διαδικασία της επεξεργασίας των υλικών. Γίνεται γνωριμία με υλικά που γνωρίζουν ή που δε γνωρίζουν. Έχουν επαφή με νέες υφές και γεύσεις, γεγονός που ξυπνάει τις αισθήσεις τους και κινητοποιεί το μυαλό τους.
Οι πέντε αισθήσεις τους είναι τα κυριότερα κανάλια μέσα από τα οποία επεξεργάζονται τις πληροφορίες που λαμβάνουν. Έτσι, η πληροφορία γίνεται γνώση. Όπως λέμε και στον συστημικό τρόπο σκέψης, κάθε σύστημα οικοδομεί τη γνώση εσωτερικά και σύμφωνα με τις δυνατότητες και τα ερεθίσματα που του δίνονται. Σύμμαχος στην ηλικιακή ομάδα αυτή είναι ο χρόνος, ο οποίος διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στη γνώση! Συνάμα, η βιωματική μάθηση επηρεάζεται και ενισχύεται από τη δυναμική και τις σχέσεις της ομάδας. Αυτό, σε συνδυασμό με την αξία της υποκειμενικής προσωπικής εμπειρίας, βοηθούν τους μαθητές στο να αποκτήσουν γνώσεις.
Παράλληλα με όλα αυτά, η αλληλεπίδραση συστήματος και περιβάλλοντος έρχεται να ενισχύσει το κομμάτι της μάθησης. Μέσα από αυτές και άλλες πολλές δράσεις και δραστηριότητες, τα παιδιά ανακαλύπτουν πώς να μαθαίνουν και πώς να οικοδομούν τη γνώση. Ο ρόλος της ομάδας των παιδαγωγών, είναι να ενθαρρύνει και να υποστηρίζει τον διαφορετικό τρόπο, τον χρόνο και ρυθμό που χρειάζεται κάθε μαθητής/τρια για να εξελιχθεί, τόσο σε προσωπικό όσο και σε γνωσιακό επίπεδο. Άλλωστε όπως έλεγε και ο Γαλιλαίος «Δεν μπορείς να διδάξεις τίποτα στον άνθρωπο. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να τον βοηθήσεις να ανακαλύψει αυτό που έχει μέσα του».
2-3 ετών
Μεγαλώνοντας τα συστημικόπουλά μας, τα συναντάμε στο τμήμα 2-3 ετών. Σε αυτή τη φάση οι μαθητές κάνουν τη μετάβασή τους από το βρεφικό στο προ- προνηπιακό τμήμα. Η αυτοεξυπηρέτηση ξεκινά να προωθείται πιο στοχευμένα, αφού πλέον εξελίσσονται οι ικανότητες και οι δυνατότητές τους. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα είναι σχεδιασμένα, έτσι ώστε να προωθούν την ανάπτυξη του εγκεφάλου με διαφορετικούς τρόπους. Σε αυτό το στάδιο ανάπτυξής τους, φαίνεται να είναι σημαντική η σχέση των αντικειμένων με το σώμα τους για να καταλάβουν, να επεξεργαστούν και εν τέλει να τα κάνουν δικά τους. Μία ακόμη σημαντική και ενδιαφέρουσα πληροφορία είναι ότι για να μπορεί να τους αφορά το εκάστοτε αντικείμενο προς μελέτη, είναι αναγκαίο να υπάρξει είτε με μεγάλη ποσότητα είτε σε μεγάλο μέγεθος. Η επαφή με τα υλικά και ο τρόπος που παρέχονται προς επεξεργασία, τους δίνει την ευκαιρία να πειραματιστούν, να ερευνήσουν, να ανακαλύψουν και εν τέλει να συνδυάσουν τις πληροφορίες που προκύπτουν.
Ταυτόχρονα, οι ανάγκες που προκύπτουν ηλικιακά, δουλεύονται με τα παιδιά μέσω παιγνιωδών τρόπων αλλά και καθημερινής εξάσκησης. Λόγου χάρη, η μετάβαση από την πάνα στο βρακάκι, είναι μία δύσκολη και αγχωτική διαδικασία για την ηλικία αυτή. Έτσι, στήνοντας ένα κέντρο ενδιαφέροντος μέσα στην τάξη με πανιά και κούκλες- μωρά, αυτόματα τα παιδιά μπαίνουν στη διαδικασία να ασχοληθούν με αυτό, να αλλάξουν τα μωρά και να μυηθούν στον τρόπο επεξεργασίας της πάνας, αντιμετωπίζοντάς την με διαφορετικό τρόπο. Προς την ίδια κατεύθυνση, σε αυτή τη φάση ο ρόλος των παιχνιδιών είναι πολυσήμαντος, αφού έχει τη δύναμη να ενισχύσει ρόλους και να καταρρίψει στερεότυπα. Σαφέστερα, μέσα από το παιχνίδι ρόλων τα παιδιά μαθαίνουν πως να συμπεριφέρονται κοινωνικά, ενστερνιζόμενα απόψεις και αντιλήψεις για τον κοινωνικό τους ρόλο, τόσο εκείνων όσο και των γύρω τους.
Μέσα από αυτές και άλλες πολλές δράσεις και δραστηριότητες, τα παιδιά ανακαλύπτουν πώς να μαθαίνουν και πώς να οικοδομούν τη γνώση. Ο ρόλος της ομάδας των παιδαγωγών, είναι να ενθαρρύνει και να υποστηρίζει τον διαφορετικό τρόπο, τον χρόνο και ρυθμό που χρειάζεται κάθε μαθητής/τρια για να εξελιχθεί, τόσο σε προσωπικό όσο και σε γνωσιακό επίπεδο. Άλλωστε όπως έλεγε και ο Γαλιλαίος «Δεν μπορείς να διδάξεις τίποτα στον άνθρωπο. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να τον βοηθήσεις να ανακαλύψει αυτό που έχει μέσα του».
3-5 ετών
Μεγαλώνοντας τα συστημικόπουλα μας προχωρούν στο τμήμα 3- 5 ετών. Σε αυτό το αναπτυξιακό στάδιο εισάγονται πιο οργανωμένα οι γνώσεις. Το σημαντικότερο σημείο και σε αυτή τη φάση της εκπαιδευτικής ζωής είναι τα παιδιά να ενθαρρύνονται στο να βρουν τον τρόπο στο πώς να μαθαίνουν, πως δηλαδή να ανακαλύπτουν τη γνώση. Για την εκπλήρωση του στόχου αυτού χρησιμοποιούνται κάποια εργαλεία. Ένα από αυτά είναι Project (Ερευνητικό έργο). Μέσα από το Project, τους δίνεται η ευκαιρία να ερευνήσουν, να ανακαλύψουν και να βγάλουν συμπεράσματα, που αφορούν τον μικρόκοσμό τους αφενός και αφετέρου τον κόσμο γύρω τους αλλά και την ίδια τη ζωή. Επομένως, οι μαθησιακές εμπειρίες έχουν ως αφετηρία τα προσωπικά ενδιαφέροντα των παιδιών, τα οποία και προσεγγίζονται με διερευνητικό και βιωματικό τρόπο. Η βιωματική μάθηση είναι μία διαδικασία οικειοποίησης της γνώσης, μέσω της εμπειρίας και αναζήτησης προσωπικού νοήματος σ’ αυτήν. Η διαδικασία αυτή προωθεί παράλληλα την προσωπική ανάπτυξη των μαθητών. Ταυτόχρονα, είναι σημαντική η σχέση ανάμεσα στην εκπαίδευση και στην εμπειρία. Την ίδια στιγμή, είναι σημαντικό η γνώση με την εμπειρία να είναι συνδεδεμένες. Οι συνδέσεις είναι σημαντικές για το παιδικό μυαλό, ώστε να μπορεί η πληροφορία να γίνεται κατανοητή από το ανθρώπινο σύστημα. Για να λάβουν χώρα οι συνδέσεις, είναι σημαντικό να γίνονται δράσεις οι οποίες έχουν μία κλιμακωτή εξέλιξη, όπως για παράδειγμα η διαδικασία συγγραφής ενός παραμυθιού μέχρι και το στήσιμο μιας θεατρικής παράστασης βασισμένης στο παραμύθι αυτό. Στα πλαίσια της θεατρικής παράστασης περιλαμβάνονται η δημιουργία σκηνικών, κοστουμιών, οι επιλογές μουσικών κομματιών και άλλα.
Σε αυτό το σημείο, είναι άξιο λόγου να αναφερθεί η σημαντικότητα της φαντασίας και της δημιουργικότητας σε αυτήν την ηλικία. Σαφέστερα, η φαντασία του παιδιού μπορεί να αναπτυχθεί διά μέσω δραστηριοτήτων με τη χρήση των υλικών που έχουν ήδη τα παιδιά στο περιβάλλον τους ή ακόμη και με φυσικά υλικά όπως για παράδειγμα οι πέτρες, τα ξύλα, τα φύλλα, το χώμα κλπ αλλά και loose parts. Συγκεκριμένα, τα loose parts προάγουν την μετακίνηση και απαλλαγή από τα στερεότυπα. Για παράδειγμα, στήνοντας ένα έργο με τα υλικά των loose parts, τα παιδιά μπορούν να δώσουν ένα άλλο νόημα και να εκφράσουν μέσα από αυτό, αυτό που σκέφτονται και έχουν ανάγκη τη δεδομένη στιγμή να επικοινωνήσουν με τους υπόλοιπους.
Συν τοις άλλοις, στην ηλικία των 4-5 ετών τα παιδιά προετοιμάζονται πιο στοχευμένα για τη μετάβασή τους στην προδημοτική. Ειδικότερα, γίνεται εντατική εξάσκηση των γραμμάτων και αριθμών μέσα από βιωματικούς τρόπους. Εκτός από τη χρήση του μολυβιού, τα παιδιά μπορούν να σχηματίσουν σύμβολα πάνω σε αλεύρι, αλάτι, ρύζι, άμμο. Παράλληλα, μέσα από οργανωμένες παιδαγωγικές δραστηριότητες (π.χ Μαγειρική) επιδιώκεται η τριβή και εξάσκηση των μαθητών με τη γλώσσα και τα μαθηματικά. Ενδεικτικά, αναφέρονται κάποιες έννοιες που εισάγονται όπως το βάρος, ο χρόνος, το σχήμα, τα μεγέθη όσον αφορά τα μαθηματικά και οι καινούριες λέξεις, η ολοκλήρωση προτάσεων, η κατονομασία υλικών μέσα από τη γλώσσα. Άλλωστε, κάθε γνήσια μορφή εκπαίδευσης γεννιέται από την εμπειρία.
Μέσα από αυτές και άλλες πολλές δράσεις και δραστηριότητες, τα παιδιά ανακαλύπτουν πώς να μαθαίνουν και πώς να οικοδομούν τη γνώση. Ο ρόλος της ομάδας των παιδαγωγών, είναι να ενθαρρύνει και να υποστηρίζει τον διαφορετικό τρόπο, τον χρόνο και ρυθμό που χρειάζεται κάθε μαθητής/τρια για να εξελιχθεί, τόσο σε προσωπικό όσο και σε γνωσιακό επίπεδο. Άλλωστε όπως έλεγε και ο Γαλιλαίος «Δεν μπορείς να διδάξεις τίποτα στον άνθρωπο. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να τον βοηθήσεις να ανακαλύψει αυτό που έχει μέσα του».
